Het grote misverstand bij mensen "op links" is dat het bij het winnen van kiezers gaat om argumenten. Redeneren is hun fort, en daarmee tevens hun achilleshiel. Omdat ze daarmee iedereen die minder sterk geoefend is in redeneringen opbouwen of bekritiseren, van zich vervreemden.
Daarnaast begrijpt Rechts het wezen van de mens, de kiezer, als extreme conformist veel beter. Niet voor niets voelen ondernemers zich thuis op rechts omdat zij zelf via gedragsbeïnvloeding van consumenten - "keeping up with the Joneses" - hun omzet bevorderen door in te spelen op dat conformisme.
Niets ergers dan buitengesloten worden, niet mee te tellen. Angst voor uitsluiting is een oerkracht. En daarmee een niet te onderschatten factor in een democratie. Links begrijpt dat niet. Daar wordt je juist uitgesloten als je niet mee doet aan “het debat”. Terwijl er een potentieel is aan kiezers die het beste met de mede-burgers voor heeft. De meeste mensen deugen. Kan links die groep naar zich toe trekken, losweken bij CDA, NSC?
In stapjes:
1. Er is een evolutionaire oorzaak van het ontstaan van bubbels van gelijkgestemden. Op links en op rechts zie je samenklonteringen van mensen die elkaar bevestigen in hun opvattingen, met als doel opgenomen te worden door "de groep". Daar ben je veilig en hoe je niet voortdurend op je hoede te zijn.
2. Maar op links speelt nog een ander mechanisme: hoger opgeleide maatschappijkritische mensen scheppen er juist een genoegen in om elkaar in debatten te slim af te zijn en de opvattingen van de ander betwisten. Taal is hun zuurstof. Het debat is de essentie van hun zijn. Dat zie je bij rechts vrijwel niet. Zelfs bij de "liberale" VVD is het conformisme zo sterk dat dissidente stemmen amper gehoord worden.
3. Ziedaar twee culturen - links versus rechts - die elkaars spiegelbeeld zijn. Als minder verbaal getrainde en belezen burger kom je er op links niet aan te pas, als verbaal begaafde wordt je op rechts buitengesloten als je je stem verheft, tenzij je zelf de volksmenner bent en je opponent door pesten, met instemmend gejoel van de omstanders, onderuit haalt en buitensluit als ongewenste stoorzender.
4. Als Links iets wil bereiken in het huidige tweestromenland, met ultrarechtse tegenwind op orkaankracht, dan zal ze deze mechanismen moeten onderkennen en een brede campagne van oneliners – of wellicht beter nog met beelden in een cultuur van ‘ontlezing’- op moeten zetten die onbetwistbare waarheden overbrengen, én lekker in de mond liggen en door praatjesmakers op feestjes en partijtjes gedeeld kunnen worden. The medium is the message.
5. Maar, ik vrees dat dat niet gaat lukken als op Links iedereen elkaar de maat blijft nemen, vanuit de eigen intellectuele voorkeurstand, over de vraag hoe een brede linkse beweging opgebouwd moet worden. Kortom, Links kan winnen als ze haar eigen überkritische karakter verloochent. Onwaarschijnlijk dat dat gebeurt. Zoals ook streng christelijk nooit zal ophouden steeds verder op te splitsen omdat ze elkaar de juiste interpretatie van Het Woord (ook daar draait het - niet toevallig - om taal) betwisten.
6. Dus nu de commotie die Haptamu de Hoop en Frans Timmermans veroorzaken. En alle duiders over elkaar buitelen om hen de maat te nemen. Waar Wilders c.s. geamuseerd bij staan te kijken. Want voor de dolende kiezer, die dat “debat” ervaart als “gekissebis” geen aantrekkelijk plaatje. Het intellectuele debat is eigen aan Links, terwijl een meerderheid van de kiezers daar nu juist niét van houdt. En daarbij gaat het niet alleen om praktisch opgeleiden. Lang niet alle hoger opgeleiden zijn ‘talig’ en liefhebbers van het debat. Daarmee draait Ad Melkert als intellectueel zichzelf een rad voor ogen. De kiezers die van de PvdA via stepping stones als SP bij PVV terecht zijn gekomen, keren nooit terug.
7. Den Uyl was de laatste intellectueel die arbeiders aansprak, voordat de verzuiling definitief doorbroken werd en de verticale gelaagdheid, met alle sociale lagen in één zuil, plaats maakte voor een horizontale gelaagdheid waarin mensen samenklonteren op basis van leefstijl.
Het individualisme van de renaissance heeft door het neoliberalisme zijn definitieve vorm gekregen in consumentisme en een ruime meerderheid van de kiezers in het rechtse, egoïstische en consumptieve kamp getrokken. In een welvaartstaat als de onze hebben de meeste mensen iets te verliezen bij veranderingen. Daar heerst een sterke aversie tegen intellectuelen die niet alleen de waarheid in pacht menen te hebben, maar ook pleiten voor solidariteit met kwetsbaren. “Sinterklaas zit daar”, jende Wiegel wijzend op Den Uyl.
8. De stokpaardjes van links - Solidariteit en Klimaat - lijken de bestaanszekerheid aan te tasten: want wie gaat dat betalen? Juist degenen die net een betere positie en meer welvaart hebben verworven door de globalisering van de productieketens vrezen het antwoord op die vraag. Het recente pleidooi van Yeşilgöz om uitkeringen te korten ten behoeve van lastenverlichting van de middeninkomens past naadloos in de strategie om die angst voor uitsluiting door verlies van koopkracht aan te wakkeren. Dat lastenverzwaring van ondernemingen snel veel meer oplevert, verhult ze tactisch, want daar zitten haar sponsors. Ontmasker daarom de huidige VVD.
9. Hoe? Zorg ervoor dat het onderwijs sterk verbetert en kritische burgers en zelfbewuste consumenten oplevert die zich ervan bewust zijn dat overproductie tot uitputting van de aarde leidt. En overconsumptie niet leidt tot meer levensvreugde. En pleidooien door de vooruitgeschoven posten van multionationals aan de middenklasse slechts lippendienst zijn en misleiding.
10. Besef hoe de leerplicht leidde tot emancipatie, algemeen stemrecht en verheffing van het volk. Mogelijk kunnen goed gemodereerde accounts op social media de rol die de emancipatiebewegingen eind negentiende, begin twintigste eeuw speelden overnemen. Dat is echter wel een lange weg. Maar elke reis naar een ver doel begint met de eerste stap.