Sociologisch onderzoek lijkt vaak een open deur in te trappen. Maar meestal levert dergelijk onderzoek nieuwe inzichten op of beslechten ze een discussie. In de Volkskrant van 24 mei 2025 stond een interview met de onderzoeker Vicente Valentim. Hij heeft grondig internationaal onderzoek gedaan naar de opkomst van extreem rechts. Radicaal/extreemrechtse kiezers zijn er altijd al geweest, maar nu uit de kast zijn gekomen omdat zij ervaren dat hun keuze sociaal genormaliseerd is. En daarin ook volharden als hun voormannen/-vrouwen er niets van bakken als ze bestuursverantwoordelijkheid krijgen. De vraag is of deze uitkomst een open deur is, of toch een nieuw inzicht oplevert. Ik ben geen wetenschapper dus geneigd tot een diepe buiging. Maar bleef wel zoeken naar nieuwe inzichten. Vergeefs. Dat zijn bewering dat extreemrechts goed is voor 15%-25% van de stemmen is immers niet nieuw. Dat weten we al sinds de opkomst van boer Koekoek. En daarna Janmaat, Fortuyn, Rita Verdonk, Thierry Baudet, Geert Wilders. Toch leverde het artikel mij een nieuwe inzicht op. Onbedoeld door de onderzoeker blijkt uit het interview dat progressief-liberalen volharden in een mensbeeld waarbij kiezers rationele afwegingen zouden maken. Dat dat niet kan kloppen wisten we al na ontmythologisering van de homo economicus.

Het grote misverstand bij mensen "op links" is dat het bij het winnen van kiezers gaat om argumenten. Redeneren is hun fort, en daarmee tevens hun achilleshiel. Omdat ze daarmee iedereen die minder sterk geoefend is in redeneringen opbouwen of bekritiseren, van zich vervreemden.

Daarnaast begrijpt Rechts het wezen van de mens, de kiezer, als extreme conformist veel beter. Niet voor niets voelen ondernemers zich thuis op rechts omdat zij zelf via gedragsbeïnvloeding van consumenten - "keeping up with the Joneses" -  hun omzet bevorderen door in te spelen op dat conformisme.

Niets ergers dan buitengesloten worden, niet mee te tellen. Angst voor uitsluiting is een oerkracht. En daarmee een niet te onderschatten factor in een democratie. Links begrijpt dat niet. Daar wordt je juist uitgesloten als je niet mee doet aan “het debat”. Terwijl er een potentieel is aan kiezers die het beste met de mede-burgers voor heeft. De meeste mensen deugen. Kan links die groep naar zich toe trekken, losweken bij CDA, NSC?

Bij een natuurramp, een oorlog of een pandemie is er geen intensieve onderhandeling nodig om tot handelen over te gaan om erger te voorkomen. De brandweer rukt uit zonder onderhandelingen vooraf of nut en noodzaak. Als je er als nieuwbakken minister president – na vijf maanden onderhandelingen - nog eens minstens twee maanden over doet om dat, tegen beter weten in, in het Regeerprogramma over te nemen, en daarna nog eens minstens twee weken de tijd neemt om tot een “dragende onderbouwing” daarvoor te komen, dan herbevestig je dat er geen sprake is van een noodsituatie. De ellende beperkt zich tot Ter Apel.

 1. Je noemt gif dat je op voedsel spuit "gewasbescherming".

2. Je gebruikt veel, heel veel, om zeker te zijn dat al je kersen verkocht kunnen worden. 

3. Je gebruikt zoveel dat niet alleen die vliegjes dood gaan, maar ook het leven in de bodem en in de sloten en plassen.